Μέ πρόσφατες ἀφορμές γιά τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν

Μία, ἴσως, διαφορετική προσέγγιση

Δυό σκέψεις γιά τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν

τοῦ Θεολόγου Δημήτρη Κάτσουρα

 

Μάθημα Θρησκευτικῶν στό Πειραματικό Γυμνάσιο Ἀθηνῶν (πρόσφατη φωτό).

Πιστεύω βαθειά στήν ὠφέλιμη ἀναγκαιότητα τοῦ μαθήματος, ἐνταγμένο, ὡς ἀπαραίτητο  (ἀντί για ὑποχρεωτικό), σέ ἕνα πρόγραμμα σπουδῶν στό Ἑλληνικό Σχολεῖο. Τό ζήτημα δέν τό προσεγγίζω καθόλου συντεχνιακά. Διαφωνῶ πλήρως καί εὐθέως μέ κάποιους ψευτοκουλτουριάρηδες  - τοῦ καλοῦ ἤ τοῦ κακοῦ …. «καιροῦ» - πού τό θέλουν μάθημα θρησκειολογικό. Ἐκτιμῶ ὅτι πρέπει νά εἶναι κυρίως ὀρθόδοξο-θεολογικό-παραδοσιακό καί μόνο σέ ἕνα περιορισμένο καί μικρό κύκλο, σέ τελευταῖες τάξεις τῆς Μ.Ε., ἐγκυκλοπαιδικά θρησκειολογικό. Ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση (Γραφική γνώση, Θεολογία, Πατερικά Συγγράμματα, Ἀσκητική Φιλοσοφία καί Πνευματικότητα, Ἐκκλησιαστική Λατρεία, Ἁγιογραφία, Μουσική καί Ἀρχιτεκτονική στήν Ὀρθοδοξία) δέν εἶναι, καί μόνο προκατειλημμένοι τήν ἐκλαμβάνουν, ὡς, ὁμολογιακή προπαγάνδα. Ἡ γνώση καί διδασκαλία της εἶναι πλουτισμός μέ σπάνιας ἀξίας γνώση μέ ἀποδεδειγμένη διαχρονική καί μετανεωτερική δυναμική καί ἀξία. Εἰδικά δέ στά πλαίσια τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας γίνεται, γιά ἱστορικούς καί ἀντικειμενικά γνωστικούς λόγους γνωριμίας μέ τήν διαχρονικότητα καί ἐξέλιξη τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἀπαραίτητη, ὡς ἐργαλεῖο ἑρμηνείας καί ὀρθῆς προσεγγίσεως προσώπων καί γεγονότων μεγάλου μέρους τῆς παρουσίας μας σ' αὐτή τή γωνιά τῆς γῆς καί τουλάχιστον κατά τά 2000 τελευταῖα ἔτη! Χωρίς διδασκαλία τῆς Ὀρθοδοξίας (Θεολογία-Πνευματικότητα-Τέχνη) στήν Παιδεία, γίνεται ἀνάπηρη ἡ γνώση τῆς χιλιετοῦς περιόδου τοῦ λεγομένου Βυζαντίου, εἴτε τό θαυμάζει κανείς, εἴτε τό ἀποστρέφεται, εἴτε θέλει ἁπλά νά τό γνωρίσει. Δέν ἔχει καμμιά σημασία ἄν πιστεύει κανείς ἤ δέν πιστεύει, ἐάν θρησκεύει ἤ εἶναι ἄθρησκος. Ἡ Παιδεία δέν μπορεῖ νά ἀκρωτηριάζεται κατά τίς προσωπικές ἀπόψεις καί ἐπιλογές δῆθεν τῶν μαθητῶν καί ἐκπαιδευομένων, τῶν δασκάλων καί  τῶν κηδεμόνων. Εἶναι ἀνόητο στήν Ἰταλική παιδεία νά μή διδάσκεται ὁ λεγόμενος Ρωμαιοκαθολικισμός. Κι ἄν ἐκεῖ ὑπάρχει περιθώριο καί νόημα  νά διδάσκεται καί ἡ Ὀρθοδοξία, λόγῳ τῶν 1000 ἐτῶν τῆς κοινῆς πορείας Δυτικοῦ καί  Ἀνατολικοῦ Χριστιανισμοῦ, ἐδῶ, στή Χώρα μας, δέν ὑπάρχει τέτοια ἀναλογία, ἀφοῦ ποτέ δέν ἐπικράτησε ἡ δυτική ἐκδοχή τοῦ Χριστιανισμοῦ. Δέν εἶναι καταπίεση, οὔτε προπαγάνδα, ἀλλά, κατ' ἐμέ  βεβαίως, αὐτονόητη ἐπιλογή ἡ διδασκαλία στίς Ἀραβικές χῶρες τοῦ Μουσουλμανισμοῦ, στό Ἰσραήλ τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ, στήν Ἰνδία τοῦ Ἰνδοϊσμοῦ κ.ο.κ. Ὁ τόπος ἔχει προτεραιότητες καί γνώση πού εἶναι ἀπαραίτητη γιά τήν γνωριμία καί ἑρμηνεία τῆς ἱστορίας καί τοῦ πολιτισμοῦ του. Διαφωνῶ καί μέ τίς "δυνατότητες" ἀπαλλαγῆς, πού σαφῶς μειώνουν τό κῦρος τοῦ μαθήματος καί προκαλοῦν διακρίσεις στό μαθητικό σῶμα. [Σημείωση: Ἄλλη περίπτωση ὁ ὑποχρεωτικός ἐκκλησιασμός γιά ἑτερόθρησκο ἤ ἑτερόδοξο μαθητή πού δέν ἐπιθυμεῖ κάτι τέτοιο, ἤ διαφωνοῦν κάθετα οἱ κηδεμόνες του. Μόνον ἐδῶ θά ἔβλεπα δυνατότητα ἐξαιρέσεως, μέ ἀντικατάσταση, ὅμως, μιᾶς τέτοιας συμμετοχῆς μέ ἰσόχρονη ἄλλη διδασκαλία.] Ποιός μπορεῖ νά ἀπαιτεῖ ἀπαλλαγή ἀπό τό μάθημα τῆς Ἱστορίας; Κανείς! Τό ἴδιο πρέπει νά συμβαίνει μέ ὅλα τά μαθήματα σέ ἕνα σχολεῖο! Ἐάν θά ἤμουν μαθητής ἤ ἀν εἶχα παιδί σέ μαθητική ἡλικία πού ἔπρεπε καί μποροῦσε νά φοιτήσει σέ ἄλλες χῶρες, ἄλλων θρησκειῶν καί πολιτισμῶν, θά χαιρόμουν νά διδαχθεῖ ἔτσι, μαζί μέ ὅλους τούς συνομιλήκους συμπολίτες του, τήν Παράδοση τοῦ κάθε τόπου. Μόνο ἐάν ἤθελα νά μή γνωρίζει τόν τόπο πού ζεῖ θά τοῦ παρεῖχα ἰδιωτική ἐκπαίδευση στήν προοπτική τοῦ ἐπαναπατρισμοῦ του. Θεωρῶ ὅτι εἶναι λάθος καί συνιστᾶ βιαιότητα καί ἔμμεση καθοδήγηση σέ προεπιλεγμένες ἐπιλογές συγκεκριμένων μοντέλων (ἀθεϊστικοῦ καί ἀθρήσκου) ἡ μεθοδευμένη ὑποβάθμιση καί συμπίεση τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν. Τέλος, ἡ Ἀριστερά, διδαγμένη καί ἀπό τήν ἐμπειρία σέ ἀνάλογα θέματα ἐκ τοῦ ὑπαρκτοῦ λεγομένου σοσιαλισμοῦ, θά ἦταν λάθος νά παγιδευθεῖ καί ἐγκλωβισθεῖ σέ τέτοιες προτεραιότητες κακοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ καί σέ τέτοιες πρακτικές στρατευμένης καθοδηγήσεως στόν εὐαίσθητο χῶρο τῆς παιδείας. Καί εὐελπιστῶ ὅτι δέν θά τό ἐπιχειρήσει προκαλώντας μάλιστα περιττές συγκρούσεις καί ἐντάσεις. Χωρίς διδασκαλία θρησκευτικῶν (μέ σωστά ἐγχειρίδια καί σύγχρονο παιδαγωγικά τρόπο διδασκαλίας), τά ἤθη, ἔθιμα, μεγάλο μέρος τῆς Γραμματείας καί τῆς λογοτεχνίας μας, ἡ ἀρχιτεκτονική τῶν ἐκπληκτικῶν ἐξωκκλησιῶν μας, τά ψηφιδωτά καί οἰ ἐκπληκτικές ἁγιογραφίες τῶν μοναστηριῶν μας, μοναδικοί τόποι σέ παγκόσμια κλίμακα ὅπως τό Ἅγιο Ὄρος καί τά 

Ὁ Ναός τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας στήν Καστροπολιτεία τῆς Μονεμβασιᾶς, τήν ἰδιαίτερη πατρίδα τοῦ Γιάννη Ρίτσου.

Μετέωρα, κοινωνικά καί πολιτισμικά φαινόμενα καί ἐκφράσεις τοῦ λαοῦ μας σέ διαιώνια κλίμακα, τό Πάσχα στήν Ἑλλάδα καί πλῆθος πολύ τοῦ γλωσσολογικοῦ μας θησαυροῦ θά παραμένουν «κῆποι κλειδωμένοι» καί «πηγές σφραγισμένες», χωρίς καμμία ὠφέλεια καί νόημα. Τά θρησκευτικά εἶναι ἀπαραίτητο νά διδάσκονται (σωστά βέβαια καί ) ἰσότιμα μέ τά ἄλλα μαθήματα στά πλαίσια τῆς παρεχόμενης δημόσιας ἐλληνικῆς Παιδείας, ὅσο ἀπαραίτητο εἶναι νά διδάσκονται τά παιδιά καί οἱ νέοι αὐτοῦ τοῦ τόπου τήν ἱστορία του καί τόν πολιτισμό του. Χωρίς θρησκευτικά στήν ἐκπαίδευση, ὁ Τσάμικος τοῦ Γκάτσου καί τοῦ Χατζιδάκη, πού θά μποροῦσε νά εἶναι, κατά τή γνώμη σπουδαίου σύγχρονου ἕλληνα διανοητή, ὁ ἐθνικός ὕμνος τῆς Ἑλλάδας, εἶναι ἀκαταλαβίστικο τραγούδι. Γιατί καί ὁ λεγόμενος χωρισμός Ἐκκλησίας καί Κράτους μπορεῖ νά συζητηθεῖ, ἀλλά ἡ ἀπάλειψη τῆς ὀρθόδοξης Παράδοσης ἀπό τή μνήμη καί τή ζωή τῶν ἑλλήνων εἶναι ἱστορικός ἀκρωτηριασμός καί πνευματική φτωχοποίηση τοῦ λαοῦ μας. Καί, χωρίς νά ταυτίζομαι μαζί της ἤ νά τήν κολακεύω, μία ἑλληνική ἀριστερή κυβέρνηση δέν ἁρμόζει νά ἐπιδιώξει ἤ ἀποτολμήσει κάτι τέτοιο. Ἄν κάποτε ἡ Ἀριστερά μποροῦσε νά διδαχθεῖ καί ἀνακαλύψει ὅτι γιά τόν ψαγμένο ὀρθόδοξο ἕλληνα, καί ὄχι μόνο, ἡ θρησκεία εἶναι νευροβιολογική νόσος καί ἡ μόνη ἀποτελεσματική θεραπεία της εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία, πού μεταμορφώνει τόν λαό-μάζα σέ Ἐκκλησία ὡς  Σῶμα Χριστοῦ, τότε, ἴσως, θά γινόταν ἀδύνατο γιά τή Δεξιά νά ἐκμεταλλεύεται τό θρησκευτικό συναίσθημα τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ καί νά τόν «παραμυθιάζει» μέ ψεύτικους καπιταλιστικούς Παραδείσους!