Ἑορτάζων τήν 60ήν ἐπέτειον τῆς «ἄρσεως τῶν ἀναθεμάτων»

 

Ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ἀπέμεινε μόνος εἰς τήν ἀν(τ)ορθόδοξον καί ἀδιέξοδον πορείαν του

Δοξολογία προεξάρχοντος τοῦ κ. Βαρθολομαίου κατά τόν "ἑορτασμό" (!) τῆς 60ῆς ἐπετείου ἀπό τή διαβόητη "Ἄρση τῶν Ἀναθεμάτων" στόν Πατριαρχικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου, Φανάρι, 7.12.2025. 

 

τοῦ κ. Δημ. Κ. Ἀναγνώστου, Θεολόγου

 

Ὅσα συνέβησαν κατά τό τελευταῖο χρονικό διάστημα ἐν Νικαία καί ἐν  Φαναρίῳ δέν εἶναι δυνατόν νά ἀμνηστευθοῦν ὡς ἐλάσσονος σημασίας ἤ νά δικαιολογηθοῦν ὡς ἁπλῶς ἀναμενόμενες ἐξελίξεις, καθόσον συνιστοῦν, κατά συρροήν καί κατ’ ἐξακολούθησιν διαπραττόμενες, ἐνέργειες ἀσεβείας καί προσβολῆς τῆς Πίστεως καί τῆς τάξεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

 

Ὅ,τι εἶναι παράνομον ἐνώπιον Θεοῦ ποτέ δέν γίνεται νόμιμο ἀπό τήν ἀδιαφορία, τἠν ἀπιστία ἤ τήν ἀποδοχή τῶν περισσοτέρων, οὔτε βεβαίως ἀπό τόν πολυκαιρισμό του! Ἔτσι καί τά ἔργα καί οἱ ἡμέρες τοῦ ἀπό δεκαετιῶν προωθουμένου καί διευρυνομένου Οἰκουμενισμοῦ, τοῦ συγχρόνου αὐτοῦ πειρασμοῦ καί ὑπούλου ἐχθροῦ τῆς Ἀληθείας, δέν εἶναι δυνατόν νά θεωροῦνται ἀπαθῶς καί νά τά ἀντιπαρερχόμεθα μέ ἀνοχή ἤ ἐν σιωπῆ.

 

Περί τῆς προσφάτου ἐπισκέψεως τοῦ αἱρετικοῦ Πάπα Ρώμης Λέοντος στήν Τουρκία, τήν ὑποδοχή του ὡς Ἀρχηγοῦ Κράτους ὑπό τοῦ Προέδρου τῆς γείτονος χώρας κ. Ἐρντογάν, τήν κατάθεση ὑπ’ αὐτοῦ Στεφάνου στό Μνημεῖο τοῦ Μουσταφᾶ Κεμάλ (σφαγέως τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου καί τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, καθώς καί τῶν Ἀρμενίων), τήν ἐπίσκεψή του στό «Μπλέ Τζαμί», τήν μή ἐπίσκεψή του στόν Ναό τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας, τόν ἀπό κοινοῦ μετά τοῦ προσκαλέσαντος αὐτόν Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίου ἑορτασμόν τῆς 1700ῆς ἐπετείου ἀπό τῆς συγκλήσεως τῆς Α’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὁμοῦ καί μετά ἐκπροσώπων καί ἄλλων αἱρετικῶν «χριστιανικῶν» κοινοτήτων, στήν Νίκαια τῆς Βιθυνίας, ἔχουν γραφεῖ πολλά καί διάφορα.

 

Περί τῶν ἀνωτέρω, θά ἐπισημάνωμε μόνον τήν ἀπό κοινοῦ ἐν Νικαίᾳ ὑπό τῶν ἐκεῖ πρωτοστατούντων ἀπαγγελία τοῦ «Συμβόλου τῆς Πίστεως» (Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως), προφανῶς ἄνευ τῆς αἱρετικῆς παπικῆς  προσθήκης τοῦ Filioque, ἐφόσον ἄλλωστε αὐτό ἐπιβάλλει ἡ ἱστορική κειμενική αὐθεντικότητα. Μόλις δέ πού χρειάζεται νά διευκρινίσωμε ὅτι αὐτό τό γεγονός δέν σημαίνει οὔτε οὐσιαστική ἐπιβεβαίωση κοινῆς Πίστεως τῶν ἀπαγγειλάντων, οὔτε, πολύ περισσότερον, ἑνότητα αὐτῶν ἐν Χριστῶ, δηλαδή ἐν τῶ Σώματι Αὐτοῦ, τήν Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν.

 

Ὅσον ἀφορᾶ στήν ἐπίσκεψη τοῦ αἱρετικοῦ Πάπα Ρώμης στό Φανάρι καί τήν παρουσία καί συμμετοχή του στίς λατρευτικές ἐκδηλώσεις ἐπί τῆ λεγομένη Θρονικῆ ἑορτῆ τοῦ Πατριαρχείου (λόγῳ τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, τοῦ καί ἱδρυτοῦ τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας) ὀφειλετικῶς, ἀντιστεκόμενοι στόν «Μυθριδατισμό» τῆς ἀνοχῆς τῶν κατ’ ἐπανάληψη συμβαινόντων ἐκεῖ, κατά τίς ἐπισκέψεις τῶν αἱρετικῶν Παπῶν στό Φανάρι ἤδη ἀπό τῆς ἐποχῆς τοῦ Ἀθηναγόρου, σημειώνουμε μετά θλίψεως καί ἀποστροφῆς:

 

Ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος κατά τήν κατ' αὐτάς ἐπίσκεψη τοῦ Πάπα στό Φανάρι α) Ἔδωσε ἐντολή στόν ἱεροφορεμένο Ἱερέα του νά μνημονεύσει τόν Πάπα ἐνώπιον τῆς Ἁγίας Τραπέζης τοῦ Πατριαρχικοῦ Ναοῦ λέγοντος "ὑπέρ τοῦ ἁγιωτάτου Ἐπισκόπου καί Πάπα Ρώμης Λέοντος", β) Ἐξῆλθε, ἐνῶ ἱερουργοῦσε, τοῦ Ἱεροῦ Βήματος κατά τήν φρικτή ὥρα τοῦ "Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους" καί ἔδωσε τόν Λειτουργικό ἀσπασμό ἐν μέσῃ Ἐκκλησίᾳ μέ τόν Πάπα, γ) Μέ ἐντολή του ὁ χορός τῶν ψαλτῶν ἔψαλε Ἐπισκοπικό Πολυχρόνιο στόν Πάπα ἐν μέσῃ Ἐκκλησία καί ἐν ὥρᾳ Λατρείας, δ) Εὐλόγησε ἀπό κοινοῦ μέ τόν Πάπα τό ἐκκλησίασμα τοῦ Πατριαρχικοῦ Ναοῦ, ε) Ἐπέτρεψε στόν Πάπα νά ἀπαγγείλει τήν Κυριακή Προσευχή, δηλαδή τό "Πάτερ ἡμῶν", τό ὁποῖο ἐν τῆ Λατρείᾳ μόνον ἕνας ὀρθόδοξος πιστός, ὡς μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, μπορεῖ νά ἀπαγγείλει αὐτή τήν φρικτή ὥρα, καί, στ)  Ἐδώρησε καί ἔθεσε ὁ ἴδιος στόν λαιμό τοῦ Πάπα "Παλλίο", δηλαδή ἀρχιερατικό ἄμφιο!

 

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ μέγας Θεολόγος και κορυφαῖος Διδάσκαλος καί Πατήρ, κατά τή δεύτερη χιλιετία, τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, θεωρεῖ τούς Παπιστές αἱρετικούς καί ἀθέους, ὄχι διότι δέν πιστεύουν σέ θεό, ἀλλά διότι ὁ θεός πού πιστεύουν, ὅπως τόν πιστεύουν, δέν ὑπάρχει! Ἐπισημαίνει δέ ὅτι "οἱ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας τῆς ἀληθείας εἰσί καί οἱ μή τῆς ἀληθείας ὄντες οὐδέ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἰσί"! Πράττων κατά τά ρητῶς προαναφερθέντα καί μάλιστα συμβαίνοντα κατ’ ἐπανάληψη, ἐν ὅσῳ μάλιστα ὁ Παπισμός παραμένει ἀμετανόητος στίς αἱρέσεις του, ἀκόμη καί στό θέμα τῆς ἀπαισίας Οὐνίας καί ἀνυποχώρητος στόν ἡγεμονισμό του, εἶναι δυνατόν ὁ κ. Βαρθολομαῖος νά θεωρηθεῖ ὅτι εἶναι τῆς ἀληθείας καί κατ' ἐπέκτασιν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ;

 

Καί δέν σταματᾶ τό κακόν σέ ὅσα προκλητικῶς ἐνήργησαν οἱ τοῦ Φαναρίου, κατά τήν διοργανωθεῖσα «φιέστα» τοῦ κοινοῦ ἑορτασμοῦ τῆς ἐπετείου τῶν 1700 ἐτῶν ἀπό τῆς συγκλήσεως τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὁμοῦ μετά τῶν ποικιλωνύμων αἱρετικῶν, ἀλλά καί κατά τόν ἑορτασμό τῆς Θρονικῆς Ἑορτῆς τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, τῆ παρουσίᾳ καί συμμετοχῆ τοῦ Πάπα Ρώμης Λέοντος.

 

Ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ἀπτόητος, παρά τήν φανερή ἀπομόνωσή του καί τό διαφαινόμενο ἀδιέξοδο τῶν ἐπιλογῶν του, συνεχίζει νά ἐπιδεικνύει ἀδιαφορία ἔναντι τῆς ψηλαφητῆς πλέον διαιρέσεως καί τοῦ ἐπικινδύνου διχασμοῦ τοῦ Ὀρθοδόξου κόσμου ἰδιαιτέρως ἀπό τῆς συγκλήσεως τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης καί ἐντεῦθεν καί δή εἰς τήν ὑπόθεσιν τῆς αὐθαιρέτου ἐκ μέρους του ἀποδόσεως Αὐτοκεφαλίας εἰς ἕνα ἀμφιλεγόμενο «ἐκκλησιαστικό» μόρφωμα ἐν Οὐκρανίᾳ.

 

Ἐνδεικτικός, τῆς ἐν πλάνη καί ἀμετανοησίᾳ πορείας του, εἶναι ὁ ὑπ’ αὐτοῦ καί τῆς περί αὐτόν Ἱεραρχίας (μᾶλλον σκιώδους και διακοσμητικοῦ χαρακτῆρος σώματος) ἑορτασμός μετά Δοξολογίας στόν Πατριαρχικό Ναό, κατά τήν ἑπομένην Κυριακή τῆς ἐν Φαναρίῳ παρουσίας τοῦ Πάπα Λέοντος, ἤτοι τήν 7.12.2025, τῆς 60ῆς ἐπετείου ἀπό τῆς βλασφήμου «ἄρσεως τῶν ἀναθεμάτων» τοῦ 1054 μεταξύ Κωνσταντινουπόλεως καί Ρώμης, τήν ὁποίαν ὁραματίστηκε καί ἐνήργησε ὁ τολμητίας «μεγάλος» οἰκουμενιστής καί πανθρησκειαστής Πατριάρχης Ἀθηναγόρας μετά τοῦ Πάπα Παύλου τοῦ ΣΤ΄, τήν 7η Δεκεμβρίου 1965.

 

Ὁ Δοξολογικός ἑορτασμός τῆς διαβοήτου «ἄρσεως τῶν ἀναθεμάτων», ἤ, κατά τό πρωτότυπον σχετικόν κείμενον, ἄρσεως τῆς ἀκοινωνησίας (!), περιελάμβανε εἰς τό εὐφάνταστο Τυπικό τῶν διαπρεπόντων στίς καινοτομίες Φαναριωτῶν, μεταξύ ἄλλων, δύο τινά ἀξιοσημείωτα: τό Ἀπολυτίκιον τῶν Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου & Παύλου (παραπέμπον σέ δύο… Προκαθημένους καί κατ’ ἐπέκταση στούς τότε Πάπα Παῦλον καί Ἀθηναγόραν, νῦν δέ σέ Λέοντα καί Βαρθολομαῖον; ἐνῶ δέν ἐψάλη τό Ἀπολυτίκιον τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου!) καί τήν ἀκόμη καί ἐν τῆ ἀπουσίᾳ του μνημόνευση, ὡς Πρώτου, τοῦ Πάπα Ρώμης Λέοντος κατά τήν μετά τήν Δοξολογία ἐκφώνηση τῶν Αἰτήσεων ὑπό τοῦ Διακόνου «Ἔτι δεόμεθα ὑπέρ τοῦ Ἁγιωτάτου Ἐπισκόπου καί Πάπα Ρώμης Λέοντος καί τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καί Πατριάρχου ἡμῶν Βαρθολομαίου….»!

 

Ἀκολούθησε ἡ ὁμιλία τοῦ Πατριάρχου, ὅπου πέραν τῶν γνωστῶν καί ἐπαναλαμβανομένων προκλητικῶν οἰκουμενιστικῶν «ἀφορισμῶν» τοῦ παρελθόντος καί αὐτο-ἐπαίνων τῶν καινοτόμων πρωτοβουλιῶν των, ὅπως «τό καίριον καί προφητικόν τοῦτο βῆμα πρός τήν ἑνότητα», «δι’ ἕναν νέον τρόπον σχέσεως μεταξύ τῶν Ἀδελφῶν ἡμῶν Ἐκκλησιῶν, οὐχί ἐπί τῆ βάσει «προσβλητικῶν λόγων, ἀβασίμων κατηγοριῶν καί ἀξιοκατακρίτων χειρονομιῶν», ἀλλά «διά τῆς καθάρσεως τῶν καρδιῶν, τῆς ἀποδοκιμασίας τῶν ἱστορικῶν σφαλμάτων, ὡς καί διά τῆς ἀποφασιστικῆς θελήσεως τοῦ καταντῆσαι εἰς τήν κοινήν κατανόησιν και διατύπωσιν (!;) τῆς ἀποστολικῆς πίστεως και τῶν αἰτημάτων αὐτῆς», ὑπῆρχαν καί σαφεῖς αἰχμές καί ἔκφραση παραπόνων μέ πολλούς ἀποδέκτες, προφανῶς καί πρός τήν πλευράν τῶν Δυτικῶν, ὅπως  «Δυστυχῶς, σήμερον παρατηροῦμεν αὔξουσαν ἀδιαφορίαν περί τῆς ἀναγκαιότητος τοῦ ἔργου ἡμῶν. Θελγόμεθα ὑπό τῆς ίδέας τῆς αὐτοαπομονώσεως, τῆς ἀμοιβαίας καχυποψίας και δυσπιστίας. Ἀλλά δέν ἐπιτρέπεται νά ἐγκαταλείψωμεν τόν στόχον τῆς ἑνότητος ὑπό τήν πίεσιν τῶν δυνάμεων τοῦ ἐφησυχασμοῦ ἤ τοῦ πειρασμοῦ τοῦ φανατισμοῦ.»!

 

Μάλιστα,  ὁ παραπονούμενος Πατριάρχης προχωρεῖ σέ κατευθυντήριες παροτρύνσεις, ἀναφέρων χαρακτηριστικῶς «ἄς καλλιεργήσωμεν συνειδητῶς τόν σεβασμόν, τήν τιμήν καί, πρό παντός, τήν ἀμοιβαίαν ἀγάπην, ὥστε κάθε συνάντησις καί ἐπικοινωνία, μακρά ἤ σύντομος, φανερά ἤ κεκρυμμένη (!), νά ἀποτελέση πηγήν ἀνταλλαγῆς πνευματικῶν δωρεῶν, κοινωνίας ζωῆς, καί τοιουτρόπως συγκεκριμένον βῆμα πρός τήν ἑνότητα.”!

 

Ὡς προκύπτει ἐκ τῶν ἀνωτέρω λόγων καί τῶν ὄπισθεν τῶν γραμμῶν τῆς ὁμιλίας τοῦ κ. Βαρθολομαίου διαφαινομένων αἰσθημάτων, διαπιστώσεων καί προθέσεών του, ὁ Πατριάρχης ζηλώσας ἰσοτιμίαν μέ τόν πρωτόθρονον ἀδελφόν του Πάπα Ρώμης καί ἐξουσιαστική πρωτοκαθεδρίαν ἀναμέσον τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, συνειδητοποιεῖ, ἄν καί δέν δέχεται νά παραδεχθεῖ, τήν ἐνδο-ὀρθόδοξη ἀπομόνωσή του καί τά ἐμπόδια εἰς τόν ὑπέρ τῆς «ἑνώσεως τῶν ἐκκλησιῶν» ἀγώνα του.

 

Ἴσως, ἐξαιτίας τῶν μειουμένων χρονικῶν περιθωρίων δράσεώς του, λόγῳ ἡλικίας (ἄν καί ἐμφανίζεται ἀκμαῖος), ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος, μετά τήν ἀποτυχία τῆς ὑπ’ αὐτοῦ συγκλήσεως στήν Κρήτη μιᾶς ὄντως Πανορθοδόξου Συνόδου, ἀδυναμίας ἐπιβολῆς πανορθοδόξως τῶν αὐθαιρεσιῶν του ἐν Οὐκρανίᾳ, ἀποτυχίας συνεορτασμοῦ τῆς ἐπετείου τῶν 1700 ἐτῶν παρουσίᾳ καί συμμετοχῆ τῶν Προκαθημένων τῆς Πενταρχίας, ἀκύρωση τῆς διακηρύξεως κοινοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα ἐπί ἡμερῶν τοῦ προθύμου καί συνεργασίμου Πάπα Φραγκίσκου, αἰφνιδίως ἀποβιώσαντος, σέ δύο τινά μᾶλλον στρέφει πλέον τό ἐνδιαφέρον και τίς προσδοκίες του: Τήν ἐπίτευξη τελικῶς συμφωνίας μέ τόν νέο (δύσθυμο;) Πάπα γιά προσδιορισμό κοινοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα μεταξύ Παπικῶν καί Ὀρθοδόξων, καί τήν ἐπαναλειτουργία τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης ὥστε νά στεφθεῖ ἡ Πατριαρχεία του, τουλάχιστον ὑπό αὐτῶν τῶν δύο «ἐπιτυχιῶν».

 

Ἐντός εἰσαγωγικῶν τιθεμένης τῆς λέξεως (ἐπιτυχιῶν), καθότι καί περί αὐτῶν βαραίνουν οἱ δυσμενεῖς, διά τούς ἀντιστοίχους σχεδιασμούς τοῦ κ. Βαρθολομαίου, σχετικές Ἀποφάσεις Πανορθοδόξων Συνόδων, καθώς καί ρήσεις καί προρρήσεις μεγάλων καί ἁγίων ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν, ἀδιαμφισβητήτου κύρους καί ὀρθοδόξου φρονήματος, Μελετίου τοῦ Πηγᾶ, ἀοιδίμου Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί ἐσχάτως ἁγιοκαταταχθέντος ὑπό τοῦ Πατριαρχείου, τό ὁποῖο ἐκόσμησε μέ τήν παρουσία καί τεραστία προσφορά του, καί Κοσμᾶ τοῦ Φλαμιάτου, τοῦ ἀγωνιστοῦ καί ὁσιομάρτυρος τῆς Ρωμηοσύνης. Ἀλλά περί αὐτῶν θά ἐπανέλθωμεν ἰδιαιτέρως μέ νέον ἄρθρο μας.

 

Το FILIOQUE στη ΝΙΚΑΙΑ – ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 2025

 

Η παράλειψη του Filioque δεν σηματοδοτεί δογματική αλλαγή, αλλά είναι μέρος της οικουμενιστικής στρατηγικής του Βατικανού.

 

Αναστάσιος  Γκοτσόπουλος, Πρεσβύτερος

 

Ιδιαίτερη εντύπωση προκλήθηκε στην κοινή γνώμη από το γεγονός ότι ο πάπας Λέων XIV στη συνάντησή του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη στη Νίκαια της Βιθυνίας κατά τον εορτασμό της επετείου των 1.700 χρόνων από την σύγκληση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και στο Φανάρι κατά τη Θρονική εορτή του Πατριαρχείου (27-30.11.25) απήγγειλε το Σύμβολο της Πίστεως («Πιστεύω») χωρίς την προσθήκη του Filioque (=και εκ του Υιού). Μάλιστα αυτή η “υποχώρηση” του πάπα έγινε αποδεκτή με ιδιαίτερο ενθουσιασμό από δημοσιογράφους και ορισμένους Ορθοδόξους θεολογούντες και χαρακτηρίστηκε μεταξύ άλλων και ως «πολύ σημαντικό γεγονός που παρέχει νέες προοπτικές και ελπίδες στην πορεία για την ένωση των Εκκλησιών»!

 

Ας προσπαθήσουμε να δούμε στις πραγματικές της διαστάσεις την παπική αυτή κίνηση:

 

Να υπενθυμίσουμε ότι το Filioque εισήχθη αρχικά μόνο στη Ισπανία με τη Σύνοδο του Τολέδο ΙΙΙ (589 μ.Χ.)¹, ενώ από  τις αρχές του 9ου αι. έγινε προσπάθεια από τους Φράγκους να επιβληθεί  σε όλη τη Δύση στο Σύμβολο της Πίστεως, χωρίς όμως να γίνει αποδεκτό ούτε από τις Ανατολικές Εκκλησίες αλλά ούτε και από τη Ρώμη. Μάλιστα ο πάπας Λέων III ήλθε σε αντίθεση με τους Φράγκους στη Σύνοδο του Άαχεν (809-810 μ.Χ.)² και αντέδρασε έντονα στην αλλοίωση του Συμβόλου της Πίστεως. Σε αντιστάθμισμα στη φραγκική επιμονή για προσθήκη του Filioque ανέγραψε σε δύο ασημένιες πλάκες, στα ελληνικά και λατινικά, το Σύμβολο της Πίστεως χωρίς την προσθήκη του Filioque και το ανάρτησε στη Βασιλική του Αγ. Πέτρου στη Ρώμη³.

 

Αλλά και στη συνέχεια, ο πάπας Ιωάννης VIII σε επιστολή του προς τον Πατριάρχη Φώτιο αποδέχθηκε⁴ την καταδίκη του Filioque στη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως (8η Οικουμενική, 879-880 μ.X.)⁵ ως αιρετικής διδασκαλίας και ως αντικανονική την προσθήκη του στο Σύμβολο της Πίστεως διότι αντίκειται στις αποφάσεις των Γ΄ και Δ΄ Οικουμενικών Συνόδων. Αυτό και μόνο αποδεικνύει ανακριβή τον ισχυρισμό παπικών και παπόφιλων Ορθοδόξων ότι, τάχα, η Ανατολή ανεχόταν επί αιώνες το Filioque χωρίς να το θεωρεί έκπτωση από την εκκλησιαστική παράδοση. Είναι απολύτως σαφές ότι αμέσως μόλις έγινε απόπειρα αλλοίωσης του Συμβόλου της Πίστεως στη Δύση από τους Φράγκους, τόσο η Ρώμη όσο και η Ανατολή αντέδρασαν έντονα στο υψηλότερο επίπεδο (πάπες Ρώμης –Λέων III, Ιωάννης VIII– πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως –Μ. Φώτιος– και 8η Οικουμενική Σύνοδος).

 

Δυστυχώς όμως η επικράτηση των Φράγκων στη Ρώμη ανέτρεψε την πατερική παράδοση και το 1014 ο πάπας Βενέδικτος VIII εισήγαγε το Filioque στο Σύμβολο της Πίστεως, όπως ρητά το  ομολογεί και ο νυν πάπας Λέων XIV στην εγκύκλιό του με τίτλο «In Unitate Fidei» (23.11.25): «Η δήλωση “εκ του Πατρός και του Υιού εκπορεύεται (Filioque)” δεν βρίσκεται στο κείμενο της Κωνσταντινούπολης· εισήχθη στο Λατινικό Σύμβολο της Πίστεως μόνο από τον Βενέδικτο VIII το 1014».

 

Η άμεση αντίδραση των Πατριαρχών της Ανατολής στην αυθαίρετη προσθήκη του πάπα Βενεδίκτου VIII  ήταν η διαγραφή του ονόματός του από τα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και η διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας με τη Ρώμη προ του Σχίσματος του 1054.

 

Στη συνέχεια η Ρώμη, αποκομμένη από την Εκκλησία του Χριστού, κατά τη Σύνοδο του Λατερανού ΙV (1215) όρισε το Filioque ως δόγμα πίστεως και αποδέχθηκε συνοδικά και επίσημα την προσθήκη του στο Σύμβολο της Πίστεως. Επίσης, το Filioque αναφέρεται και στις “ενωτικές” Συνόδους της Λυών (1271) και Φεράρας-Φλωρεντίας (1438-1439), στις οποίες καταδικάζονται και αποδοκιμάζονται όσοι τολμούν να αρνηθούν ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται αιώνια από τον Πατέρα και τον Υιό!

 

Συνεπώς, από τότε μέχρι και σήμερα το Filioque αποτελεί ουσιώδη διδασκαλία για τη Ρώμη, ενταγμένη στην δογματική της διδασκαλία και υποχρεωτικά αποδεκτή από όλους τους πιστούς⁶. Μάλιστα το Filioque επιβλήθηκε και στους Ουνίτες, οι οποίοι διατηρούν μία εξωτερική ομοιότητα με τους Ορθοδόξους αλλά στην ουσία είναι ρωμαιοκαθολικοί.

 

Όμως μετά τη Σύνοδο του Βατικανού II (1962-1965) στο πλαίσιο της ένταξης της Ρώμης στην Οικουμενική Κίνηση και την προσέγγισή της με τους «διηρημένους Χριστιανούς», η Ρώμη έκανε αποδεκτή την “ευαισθησία” των Ανατολικών Εκκλησιών στο ζήτημα αυτό χωρίς όμως να αποστεί ουδέ στο ελάχιστο της δογματικής της διδασκαλίας:

 

Έτσι, αρχικά επέτρεψε στους Ουνίτες να απαγγέλλουν το «Πιστεύω» χωρίς την προσθήκη του Filioque, ενώ με την έναρξη του Θεολογικού Διαλόγου (1980) η ίδια πρακτική εφαρμόζεται όποτε πραγματοποιούνται κοινές λατρευτικές συναντήσεις με τους Ορθοδόξους. Επί πλέον δε, ακόμα και στις ρωμαιοκαθολικές ενορίες στην Ελλάδα δεν εκφέρεται πλέον το Filioque στο Σύμβολο της Πίστεως.

 

Ας  προσέξουμε όμως ότι αυτό δεν σημαίνει αλλαγή στη δογματική διδασκαλία της Ρώμης. Το αιρετικό δόγμα περί της εκπορεύσεως του Αγ. Πνεύματος «εκ του Πατρός και του Υιού (Filioque)» παραμένει ακλόνητο για τους παπικούς!

 

Είναι σαφές το έγγραφο με τίτλο «The Greek and Latin Traditions Regarding the Procession of the Holy Spirit»⁷ που εξέδωσε στις 13.9.1995 το Παπικό Συμβούλιο για την Προώθηση της Χριστιανικής Ενότητας (Pontifical Council for Promoting Christian Unity), στο οποίο γίνεται κάποια προσπάθεια επανερμηνείας του Filioque, στην προοπτική της «ενότητος εν τη ποικιλομορφία» των δύο παραδόσεων και διευκρινίζεται η στάση της Ρώμης αναφορικά με το ζήτημα της μη απαγγελίας του στο Σύμβολο της Πίστεως.

 

Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι «όταν το Σύμβολο της Πίστεως απαγγέλλεται στα ελληνικά (ή σε οικουμενικές συναντήσεις), η Καθολική Εκκλησία αποφεύγει να προσθέτει το Filioque στην ελληνική διατύπωση», και καθιστά σαφές ότι «αυτό δεν συνιστά άρνηση της λατινικής δογματικής παράδοσης που περιλαμβάνει το Filioque» διευκρινίζοντας ότι «η απόφαση για χρήση ή αποφυγή του Filioque  σε οικουμενικές προσευχές δεν αλλάζει τη δογματική θέση της Καθολικής Εκκλησίας». Και το έγγραφο καταλήγει ότι «όταν το Σύμβολο απαγγέλλεται σε κοινές λειτουργίες Καθολικών και Ορθοδόξων, η μορφή χωρίς Filioque είναι απολύτως επιτρεπτή και νόμιμη»⁸.

 

Υπό αυτό το πρίσμα το 2019 η διακήρυξη με τίτλο «Dominus Jesus» (6.8.2019)  παραθέτει το Σύμβολο της Πίστεως χωρίς το Filioque, από σεβασμό στις “ευαισθησίες” των Ανατολικών Χριστιανών⁹. 

 

Ας προσέξουμε όμως ότι και ο ίδιος ο πάπας Λέων XIV, ο οποίος παρόντος του Οικουμενικού Πατριάρχου αποσιώπησε το Filioque, στις 29 Νοεμβρίου, στην Κωνσταντινούπολη μετά την υπoδοχή και τη Δοξολογία στο Φανάρι μετέβη στο Volkswagen Arena για την τέλεση της λατινικής λειτουργίας και εκεί ενώπιόν του έψαλε η χορωδία κανονικότατα το «Πιστεύω» με το Filioque, στα λατινικά: «Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem, qui ex Patre Filioque procedit»¹⁰.

 

Από τα ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι η μη απαγγελία του Filioque  στη Νίκαια και στο Φανάρι δεν είναι κάτι νέο, ούτε φυσικά σημαίνει κάποια ιδιαίτερη εξέλιξη στις σχέσεις Ορθοδοξίας και Παπισμού και προπαντός δεν σηματοδοτεί την άρνηση της αίρεσης και επιστροφή στην πατερική παράδοση. Απλώς είναι η παγίωση μιας πρακτικής και κυρίως παραπλάνηση του ακατήχητου λαού μας…

 

Χωρίς καμία αμφιβολία η παπική “υποχώρηση” εντάσσεται στον περί Οικουμενισμού σχεδιασμό της Β΄ Βατικανής Συνόδου, τον οποίο και ορισμένες Ορθόδοξες Ηγεσίες έχουν αποδεχθεί και βάσει αυτών πορεύονται και οικοδομούν τις σχέσεις τους με τον λοιπό Χριστιανικό κόσμο¹¹.

 

Κατά το τριήμερο της παπικής επίσκεψης τηρήθηκε και πάλι το ίδιο “τυπικό” που έχουμε δει και σε παλαιότερες επισκέψεις παπών στο Φανάρι (2006, 2014) με τις αντικανονικές συμπροσευχές και τα ατελή συλλείτουργα¹². Ακούσαμε και πάλι πολλές φορές και από χείλη Ορθοδόξων τη φράση «πλήρης κοινωνία». Διερωτώμαι πότε οι Πατέρες της Εκκλησίας ή οι Ορθόδοξοι αρχιερείς πριν από τη Β΄ Βατικανή στις σχέσεις μας με τους μη Ορθοδόξους χρησιμοποίησαν τον όρο «πλήρης κοινωνία»; Για όσους δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με την οικουμενιστική ορολογία, επισημαίνουμε ότι η περί «μερικής» και «πλήρους κοινωνίας» ορολογία είναι το θεμέλιο επί του οποίου οικοδομήθηκε η νέα εκκλησιολογία της Β’ Βατικανής Συνόδου (Δογματική Διάταξη “Lumen Gentium”) και το Διάταγμα  «περί Οικουμενισμού» (Unitatis Redintegratio)! Για όποιον γνωρίζει στοιχειωδώς εκκλησιαστική ιστορία και Ορθόδοξη εκκλησιολογία η διδασκαλία που εκφράζεται μέσω αυτής της ορολογίας είναι εντελώς αλλότρια. Και όμως έχει πλέον παγιωθεί στις οικουμενικές συναντήσεις και ευκαίρως ακαίρως χρησιμοποιείται και από Ορθοδόξους, που συμμερίζονται εν πολλοίς τη βατικάνεια εκκλησιολογία.

 

Στη φετινή επίσκεψη του ποντίφικα στο Φανάρι υπήρξε μία πολύ λεπτή αλλά εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη ως προς την ορολογία που χρησιμοποιήθηκε για τη μετάφραση του όρου «ομοούσιος» στην αγγλική γλώσσα, που υποδηλώνει σαφώς τη μετατόπιση της δογματικής προσέγγισης στο ζήτημα αυτό, όπως επισημαίνει σε εύστοχη επισήμανσή της η Καθηγήτρια της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ Μαρίνα Κολοβοπούλου¹³.

 

Συμπερασματικά, αναφορικά με το παρόν ζήτημα, το «Αποστολικό Ταξίδι» του πάπα Λέοντος XIV στη Νίκαια-Κωνσταντινούπολη είχε τριπλό όφελος για τον Υψηλό Επισκέπτη: 1. Με την εκφώνηση του Συμβόλου της Πίστεως άνευ του Filioque, οι αφελείς Ορθόδοξοι, καθοδηγούμενοι τεχνηέντως από τους «επαγγελματίες του Οικουμενισμού», ενθουσιάστηκαν με τα… θετικά, τάχα, αποτελέσματα του διαχριστιανικού διαλόγου που… έπεισαν, λέει,  τον πάπα να διαγράψει το Filioque! Αποκρύπτουν όμως ότι ο πάπας δεν απέστη ούτε στο ελάχιστο από τη δογματική περί του Filioque διδασκαλία, η οποία ισχύει κανονικά! 2. Τέθηκε ένα ακόμη λιθαράκι στην παγίωση της οικουμενιστικής ορολογίας περί «μερικής και πλήρους κοινωνίας» στον Ορθόδοξο λαό, και 3. Το σημαντικότερο, διατηρήθηκε σε πλήρη ισχύ ο οδικός χάρτης για την «ένωση των Εκκλησιών», όπως αυτός σχεδιάστηκε και εφαρμόζεται μεθοδικά και συστηματικά από το Βατικανό και τους συνοδοιπόρους του.

 

Υπό αυτές τις προϋποθέσεις μπορούμε, άραγε, να είμαστε ενθουσιασμένοι και χαρούμενοι ως Ορθόδοξοι πιστοί;

 

Αναστάσιος Γκοτσόπουλος

Πρεσβύτερος

Εφημέριος Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Πατρών

6945-377621, agotsopo@gmail.com

Πάτρα  8 – 12 – 2025

 

Υποσημειώσεις:

 

1.      Mansi 9, 981–1006.

2.      Monumenta Germaniae Historica. Concilia, τ. 2, Hanover 1908, σ. 331–334.

3.      «Vita Leonis III»,  Le Liber Pontificalis, επιμ. L. Duchesne, τόμ. 2 (Παρίσι: E. de Boccard, 1892), σ. 26, και Anastasius Bibliothecarius, Epistola ad Carolum Magnum, PL 128,  803–806, ο Λέων Γ΄«οὐκ ἠθέλησε νὰ δεχθῇ προσθήκην εἰς τὸ Σύμβολον, ἀλλ’ ἐποίησε πλάκας ἀργυρᾶς ἄνευ τοῦ Filioque».

4.      Πάπας Ιωάννης VIII: «περί του αγίου Συμβόλου… εύρεν απαράτρωτον, καθώς αρχήθεν παρεδόθη ημίν, διατηρούντας, και μήτε προστιθέντας τι ή αφαιρούντας, ακριβώς ειδότας, ως τοις ταύτα τολμώσι βαρεία καταδίκη αναμένουσα απόκειται. Και πάλι νουν παραδηλούμεν της αιδεσιμότητι σου, ίνα περί του άρθρου τούτου, δι ο συνέβη τα σκάνδαλα μέσον των εκκλησιών του Θεού, έχης πληροφορίαν εις ημάς, ότι ου μόνον ου λέγομεν τούτο, αλλά και τους πρώτον θαρρήσαντας τη εαυτών απηνοία τούτο ποιήσαι παραβάτας των θείων λόγων κρίνομεν και μεταποιητάς της θεολογίας του δεσπότου Χριστού και των αποστόλων και των λοιπών Πατέρων, οι συνελθόντες συνοδικώς παρέδωκαν το άγιον Σύμβολον, και μετά του Ιούδα αυτούς τάττομεν»,  Πάπα Ιωάννου VIII, «Επιστολή προς τον αγιώτατον Φώτιον αρχιεπίσκοπον Κωνσταντινουπόλεως», Μansi 17, 520Ε-521Α και Σπ. Μήλια, Πρακτικά των Αγίων και Οικουμενικών Συνόδων, εκδ. Καλύβη Τ. Προδρόμου Ι. Σκήτης Αγ. Άννης, Άγ. Όρος, 1986, τ. Γ΄σ. 478.

5.      Πράξη Ζ΄ της εν Κωνσταντινουπόλει Συνόδου (879-880): «ει τις παρά τούτο το ιερόν Σύμβολον τολμήσειε έτερον αναγράψαι ή προσθείναι ή αφελείν και όρον ονομάσαι αποθρασυνθείη κατάκριτος και πάσης χριστιανικής ομολογίας απόβλητος […] Ει τις τοίνυν εις τούτον απονοίας ελάσας τολμήσειεν ως ανωτέρω λέλεκται, έτερον εκθέσθαι Σύμβολον και όρον ονομάσαι ή προσθήκην ή υφαίρεσιν εν τω παραδεδομένω ημίν παρά  της αγίας και Οικουμενικής εν Νικαία το πρώτον μεγάλης Συνόδου ποιήσαι, ανάθεμα έστω»,  Μansi 17, 516  και  Σπ. Μήλια, Πρακτικά των Αγίων και Οικουμενικών Συνόδων, εκδ. Καλύβη Τιμ. Προδρόμου Ι. Σκήτης Αγ. Άννης, Άγ. Όρος, 1986, τ. Γ΄σ. 477,  πρβλ τον  Όρον της Συνόδου, Πράξις Στ, ο.π. σ. 475.

6.      Κατήχηση Καθολικής Εκκλησίας, εκδ. Βατικανό-Κάκτος 1996, άρθρα 246-248.

7.      «Το “προϊέναι” του Αγίου Πνεύματος εις την ελληνικήν και την λατινικήν παράδοσιν», δημοσιεύθηκε στις 13.9.1995 στην L’Osservatore Romano και στη διεύθυνση

 https://www.christianunity.va/content/unitacristiani/ en/documenti/altri-testi/en1.html.

8.      Συναφές είναι και το κείμενο της «Ορθόδοξης-Καθολικής Θεολογικής Διαβούλευσης της Β. Αμερικής» με τίτλο  «Filioque: Ένα ζήτημα που διαιρεί την Εκκλησία; Κοινά Αποδεκτό Κείμενο» (North American Orthodox-Catholic Theological Consultation, «The Filioque: A Church Dividing Issue?: An Agreed Statement»), που εκδόθηκε στις 25.10.2003, στη διεύθυνση: https://www.usccb.org/resources/filioque-a-church-dividing-issue?utm_source=.

9.      Η διακήρυξη «Dominus Jesus» συντάχθηκε από τον Joseph Ratzinger (μετέπειτα πάπα Βενέδικτο XVI), εκδόθηκε από την Congregation for the Doctrine of the Faith και επικυρώθηκε από τον τότε πάπα Ιωάννη-Παύλο Β΄,  στη διεύθυνση http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_2000 0806_dominus-iesus_en.html.

10. https://www.youtube.com/live/koMqeewDahc?si=t0jQGlGcIxKYAeP1&t=2375 στη χρονική στιγμές 39:35 κ.εξ.

11. Βλ. Dicastery for Promoting Christian Unity, Κατάλογος για την εφαρμογή αρχών και κανόνων στον Οικουμενισμό, στη διεύθυνση

 https://www.christianunity.va/content/unitacristiani/en/documenti/testo-in-inglese.html.

12. Μητροπολίτου Κυθήρων Σεραφείμ, Εγκύκλιος «Ακριβής έκδοσις Ορθοδόξου Πίστεως», 1.12.2025, και  π. Αν. Γκοτσόπουλος, «Θρονική εορτή με τον Αγιώτατο», 1.12.2014.

13. Δείτε ΕΔΩ το άρθρο της Καθηγήτριας Θεολογίας Μαρίνας Κολοβοπούλου.

Πηγή https:

//eeod.gr/omologia-pistews/85596-to-filioque-sti-nikaia-konstantinoupoli-2025

 Ἡ ὁρολογία τοῦ «Ὁμοουσίου» καί οἱ μεταφραστικές της μετατοπίσεις

 

Τό ''ΠΙΣΤΕΥΩ'' πού ἐκφωνήθηκε στή Νίκαια τῆς Βιθυνίας

 

τῆς κ. Μαρίνας Κολοβοπούλου, Καθηγήτριας τῆς Θεολογικῆς

Σχολῆς τοῦ Ἐθνικοῦ καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

 

«Ἡ ὁρολογία τοῦ Συμβόλου δέν ἀνήκει στήν διακριτική εὐχέρεια ἑκάστου μεταφραστοῦ, ἐπειδή ἡ παραμικρή μετάθεση ἑνός νοηματικοῦ κέντρου – ὅπως ἡ ἀντικατάσταση τοῦ «ὁμοουσίου» ἀπό τόν ἀμφίσημο ὅρο τοῦ «being» ἤ ἡ ἐπαναδιατύπωση τοῦ ἄρθρου περί τῆς Ἐκκλησίας – δύναται νά ὁδηγήσει σέ ἀναπλαισίωση τῆς πίστεως καί νά ἀλλοιώσει τήν πατερική κατανόηση τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως. Ἡ Ἐκκλησία, ἐκ παραδόσεως, φυλάσσει ὄχι μόνο τό «τί» πιστεύει, ἀλλά καί τό «πῶς» τό λέγει, διότι τό ὀρθῶς λέγειν ἀποτελεῖ ἀνάκλαση τοῦ ὀρθῶς πιστεύειν.»

 

Παρέμβαση τῆς Καθηγήτριας στή Θεολογική Σχολή τοῦ ΕΚΠΑ Μαρίνας Κολοβοπούλου γιά μεταφραστικές ἐπιλογές στό Σύμβολο τῆς Πίστεως, πού ἀπειλοῦν νά ἀλλοιώσουν τήν Πατερική θεολογία.

 

Κατά τήν πρόσφατη ἐπίσκεψη τοῦ Πάπα Λέοντος ΙΔ´ στήν ἱστορική πόλη τῆς Νικαίας, με ἀφορμή τόν κοινό χριστιανικό ἑορτασμό τῶν 1700 ἐτῶν ἀπό τή σύγκληση τῆς Α´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τό ἐνδιαφέρον τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος ἐπικεντρώθηκε στή δημόσια ἀπαγγελία τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως χωρίς τήν προσθήκη τοῦ filioque, γεγονός πού προκάλεσε θετική ἀντίδραση στόν ὀρθόδοξο κόσμο.

Ἐν τούτοις τόσο ἀπό τήν προφορική ἀπαγγελία του στήν ἀγγλική γλῶσσα, ὅπως μεταδόθηκε ἀπό τά ΜΜΕ, ὅσο καί ἀπό τήν δημοσίευση τοῦ κειμένου, τό ὁποῖο μοιράστηκε στούς παρευρισκομένους, διαπιστώνονται δύο σημεῖα ἀπόκλισης ἀπό τό ἑλληνικό πρωτότυπο, τά ὁποῖα προκαλοῦν προβληματισμό ἀπό πλευρᾶς θεολογικῆς ἐπιστήμης καί ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως:

1. Ὅπως εἶναι γνωστό, ἡ διατύπωση τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως περί τοῦ Υἱοῦ ὡς «ὁμοουσίου τῷ Πατρί» ἀποτελεῖ θεμελιώδη πυλώνα τῆς ὀρθόδοξης τριαδολογίας καί ὄχι μόνο. Ὁ ὅρος «ὁμοούσιος» ἦταν καί ἡ αἰχμή τοῦ δόρατος τοῦ θεολογικοῦ ἀγῶνα τῶν Πατέρων γιά τήν ἀποδόμηση τῆς ἀρειανικῆς κακοδοξίας. Ἡ παραδοσιακή ἀγγλική ἀπόδοση τοῦ ὅρου ὡς consubstantial, πού λειτουργεῖ ὡς τεχνικός ὅρος στό θεολογικό λεξιλόγιο ἤ ἡ πιό ἁπλουστευμένη ἐκφορά of one essence ἀποδίδουν μέ δογματική ἀκρίβεια τό πατερικό περιεχόμενο τοῦ ὅρου. Ἰδιαίτερα δέ ὁ πρῶτος, ὡς τεχνικός ὅρος εἶναι ἑδραιωμένος στή θεολογική παράδοση τῆς Δύσεως καί δέν ἐπιδέχεται παρερμηνεῖες καθώς δηλώνει ξεκάθαρα τήν κοινότητα τῆς οὐσίας τῶν τριῶν θείων ὑποστάσεων.

Ἐν τούτοις, στό ἀγγλικό κείμενο τοῦ Συμβόλου, τό ὁποῖο ἀναγνώσθηκε καί μοιράστηκε, γιά τήν μεταφραστική ἀπόδοση τοῦ «ὁμοούσιος τῷ Πατρί» δέν ἐπιλέχθηκε οὔτε ὁ ὅρος consubstantial οὔτε ἡ ἁπλούστερη ἐκδοχή of one essence ἀλλά ἡ νεότερη ἀπόδοση «of one being with the Father». Ὡστόσο ἡ ἐν λόγῳ ἐπιλογή εἶναι δυνητικά παραπλανητική, καθότι ὁ ὅρος being στήν ἀγγλοσαξωνική φιλοσοφική παράδοση δύναται νά δηλώσει ὄχι τήν οὐσία ἀλλά τήν ὑπόσταση/ὕπαρξη.

Εἰσάγεται ἑπομένως μία σημασιολογική ἀσάφεια ἀφοῦ ἡ θεία ἑνότητα μέ αὐτόν τόν τρόπο μπορεῖ νά γίνει ἀντιληπτή ὄχι ὡς ὀντολογική κοινότητα οὐσίας ἀλλά ὡς σχεσιακή κοινωνία μεταξύ τῶν θείων προσώπων. Ἡ ἐννοιολογική αὐτή μετατόπιση δέν ἔχει καμία σχέση μέ τή θεολογία τῆς Α´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου περί τοῦ ὁμοουσίου, ἔστω καί ἄν δέν γίνεται πάντα συνειδητά, καί εὐνοεῖ ἑρμηνεῖες πού προσεγγίζουν τήν τριαδολογία μέσα ἀπό συγκεκριμένες ἐκκλησιολογικές ἀναγνώσεις καί τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος μέσα ἀπό κατηγορίες ἀνθρωποκεντρικῆς φιλοσοφίας (ὑπαρξισμό, περσοναλισμό), ὁδηγώντας σέ μεθοδολογική ἀσυνέχεια μέ τήν πατερική παράδοση.

2. Ἡ προσθήκη τοῦ ρήματος πιστεύω στό σχετικό μέ τήν Ἐκκλησία ἄρθρο τοῦ Συμβόλου καθώς αὐτό ἀπουσιάζει ἀπό τό ἑλληνικό πρωτότυπο κείμενο. Ὅσο καί ἄν προκαλεῖ ἐντύπωση, στή δυτική θεολογική παράδοση μέχρι καί τή σύγχρονη Ρωμαιοκαθολική Κατήχηση δέν συναντᾶται τό ἐν λόγῳ ἄρθρο ὡς «πιστεύω εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικήν καί ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν» ἀλλά «πιστεύω μίαν ἁγίαν καθολικήν καί ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν». Ἀπό πλευρᾶς ὀρθοδόξου ἀλλά καί δυτικῆς, τό διόλου ἁπλό αὐτό ζήτημα, ἔχει μελετηθεῖ καί ἑρμηνευτικά ἐξηγηθεῖ γιά τήν ἀποφυγή συγχύσεων στό περιεχόμενο τῆς πίστεως.

Αὐτό πού θά πρέπει νά σημειωθεῖ εἶναι ὅτι ἡ προσθήκη τοῦ ρήματος πιστεύω στό σχετικό ἄρθρο μέ τήν Ἐκκλησία, στόν ὀρθόδοξο χῶρο τουλάχιστον, ὀφείλεται στούς Βαρλαάμ Καλαβρό καί Γεώργιο Τραπεζούντιο πού ἦσαν καί οἱ δύο ἐκλατινισθέντες ὀρθόδοξοι. Ἐπομένως, καθίσταται σαφές ὅτι ἡ ἀκριβολόγος χρήση τῶν δογματικῶν ὅρων δέν ἀποτελεῖ ἔξαρση φιλολογικοῦ ἐκλεπτυσμοῦ, ἀλλά ἔκφραση θεολογικῆς εὐθύνης.

Ἡ ὁρολογία τοῦ Συμβόλου δέν ἀνήκει στήν διακριτική εὐχέρεια ἑκάστου μεταφραστοῦ, ἐπειδή ἡ παραμικρή μετάθεση ἑνός νοηματικοῦ κέντρου – ὅπως ἡ ἀντικατάσταση τοῦ «ὁμοουσίου» ἀπό τόν ἀμφίσημο ὅρο τοῦ «being» ἤ ἡ ἐπαναδιατύπωση τοῦ ἄρθρου περί τῆς Ἐκκλησίας – δύναται νά ὁδηγήσει σέ ἀναπλαισίωση τῆς πίστεως καί νά ἀλλοιώσει τήν πατερική κατανόηση τῆς θείας Ἀποκαλύψεως. Ἡ Ἐκκλησία, ἐκ παραδόσεως, φυλάσσει ὄχι μόνο τό «τί» πιστεύει, ἀλλά καί τό «πῶς» τό λέγει, διότι τό ὀρθῶς λέγειν ἀποτελεῖ ἀνάκλαση τοῦ ὀρθῶς πιστεύειν.

 

ΠΗΓΗ.ΕΟΔ

Σχόλιο διαχειριστοῦ: Κατ’ άρχάς νά διευκρινίσουμε ὅτι ἡ ἔμφαση τῶν ἔντονων μαύρων γραμμάτων στό κείμενο εἶναι δική μας. Ἐν συνεχεία, νά συγχαροῦμε τήν Καθηγήτριά μας γιά τόν σημαντικό ἐντοπισμό τῆς ἀντικαταστάσεως ὅρων στό κείμενο τοῦ Πιστεύω στήν Ἀγγλική γλώσσα, τό ὁποῖο ἀπαγγέλθηκε στή Νίκαια τῆς Βιθυνίας ἀπό κοινοῦ (ἀπό) τόν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαῖο καί τόν Πάπα Ρώμης κ. Λέοντα καί λοιπούς ἐκπροσώπους κοινοτήτων διαφόρων Δογμάτων. Γιά ἄλλη μία φορά, ἡ ἐν λόγω Καθηγήτρια ἐπιβεβαίωσε τή θεολογική της δεινότητα καί τή γενναιότητα τοῦ ἀκμαίου ὀρθοδόξου θεολογικοῦ φρονήματός της. Τέλος, σημειώνουμε, ἐπ’ εὐκαιρίᾳ, δύο ἐνδιαφέρουσες ἐπιπλέον ἐπισημάνσεις, τίς ὁποῖες εἶχε τήν καλοσύνη νά μᾶς γνωστοποιήσει καί ἐπισημάνει φίλος Θεολόγος, ὁ π. Ν. Ν., ἀφ’ ἑνός μέν, ὅσον ἀφορᾶ στόν ὅρο «ὁμοούσιο τό ὁποῖο ἀπέδωσαν ὡς ὀντότητα (εἶπαν, τοῦ ὄντος), κάτι πού παραπέμπει στίς κακόδοξες θεωρίες τοῦ Ζηζιούλα περί προσώπου», ἀφ’ ἑτέρου δέ, γι’ αὐτό πού «εἶπαν πιστεύουμε στήν Μία Ἐκκλησία. Δέν πιστεύουμε στήν Ἐκκλησία ἀλλά ἀνήκουμε στήν Ἐκκλησία. Τά ρήματα τοῦ Συμβόλου, καθώς γνωρίζετε εἶναι 3,  "πιστεύω", "ὁμολογῶ", "προσδοκῶ". Ἡ φράση "τό λαλῆσαν διά τῶν προφητῶν" εἶναι ἀδιάκοπη ἄνευ στίξεως καί συνεχίζει μέ τό ἑπόμενο, "εἰς μίαν, ἁγίαν,  καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν". Ἡ φράση εἶναι ὁλόκληρη καί ἔπειτα μπαίνει ἡ τελεία. Δείχνει ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐλάλησε διά τῶν προφητῶν στήν Ἐκκλησία. Ἐμεῖς ἀρχίζουμε ἀπό τό "εἰς μίαν", ἐντάξει, ἔχει ἐπικρατήσει, ἀλλά πρέπει νά ξέρουμε ποιό εἶναι τό δογματικά ὀρθόν. Στά πρακτικά τῶν Συνόδων καί σέ πολλούς Πατέρες ὑπάρχει ἡ ἀνάλυση αὐτή, ἔχει γίνει καί εἰδική μελέτη ἐπ΄ αὐτοῦ.»

 

 

ΦΙΕΣΤΕΣ, ΦΑΝΦΑΡΕΣ, ΦΙΑΣΚΟ.....

 

Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΣΤΗ ΝΙΚΑΙΑ ΤΗΣ ΒΙΘΥΝΙΑΣ ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΕ Ο ΑΠΟΜΟΝΩΜΕΝΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

του κ. Δημ. Κ. Αναγνώστου, Θεολόγου

 

Η συγκέντρωση εκπροσώπων όλων των "χριστιανικών" δογμάτων στον Ιερό τόπο όπου συγκλήθηκε το 325 μ. Χ. η Α' Οικουμενική Σύνοδος, ιδέα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου την οποία είχε προτείνει στον προηγούμενο Πάπα Φραγκίσκο του οποίου το νήμα της ζωής κόπηκε πριν προλάβει να την υλοποιήσουν, αποδείχθηκε, όπως αναμενόταν, μια σκέτη φιέστα κι ένα φιάσκο. Ήταν "μία από τα ίδια" των αντικανονικών κοινών προσευχών και συμπροσευχών που γίνονται ευκαιρώς ακαίρως στο πλαίσιο των διοργανώσεων του παναιρετικού Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών (Π. Σ. Ε.) και γενικώς στο πλαίσιο της λεγομένης "Οικουμενικής Κινήσεως" , δηλαδή του, κατά τον μεγάλο Σέρβο Δογματολόγο Ιουστίνο Πόποβιτς, παναιρετικού και εκκλησιομάχου Οικουμενισμού.

Μάλιστα, ενώ δεν προέκυψε τίποτε ουσιαστικό και αληθινά "ελπιδοφόρο" για μια σοβαρή προσπάθεια αποκαταστάσεως της ενότητος της διαιρεμένης Χριστιανοσύνης, αποκαλύφθηκε έτι περαιτέρω και σε παγκόσμια προβολή η θλιβερή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ορθόδοξη Ανατολή, εξ απόψεως ενότητος, επικοινωνίας και συνεργασίας. Κατάσταση για την οποία οι ευθύνες του ενοίκου του Φαναρίου είναι πολύ μεγάλες.

Δίπλα στον φερόμενο ως "Προκαθήμενο της Ορθοδοξίας", Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίο, βρέθηκε μόνον ο γνωστός πρόθυμος Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ. Θεόδωρος και ουδείς έτερος! Υπήρχαν, βεβαίως, διάφοροι εκπρόσωποι, καθώς και επικεφαλής αιρετικών κοινοτήτων και ομάδων, αρκετές εκ των οποίων ιστορικά μαρτυρούν (με την ύπαρξή τους) τις οδυνηρές συνέπειες που προκάλεσε η υπερφίαλη εξουσιαστική πορεία και πολιτεία του Παπισμού.

Είναι περιττό να σχολιαστούν οι λεπτομέρειες του εορταστικού προγράμματος της εν λόγω διοργανώσεως. Θα σταθούμε μόνον σε ένα σημείο που ενδεχομένως κάποιοι, αφελείς ή αγνοούντες, θα εκλάβουν ως σημαντικό : την απαγγελία του "Συμβόλου της Πίστεως" Νικαίας - Κωνσταντινουπόλεως και εκ μέρους του Πάπα Λέοντα άνευ της αιρετικής προσθήκης του filioque. Το Σύμβολο έτσι είναι διατυπωμένο από τους Αγίους Πατέρες και επικυρωμένο από όλες τις Οικουμενικές Συνόδους. Επομένως, δεν μπορούσε να αλλοιωθεί σε μια τέτοια περίσταση. Όμως, η απαγγελία του αυτή από Πάπα, που δεν είναι πρώτη φορά που γίνεται, δεν συνιστά ορθή Ομολογία Πίστεως, ούτε καν σεβασμό της, διότι ο Πάπας και η "Εκκλησία" του δεν την έχουν υιοθετήσει και κυρίως δεν έχουν ούτε αποκηρύξει, ούτε καν εγκαταλείψει την αιρετική αυτή προσθήκη τους.

Παρεμπιπτόντως, να αναφερθεί ότι ο Πάπας δεν απεκάλεσε τον κ. Βαρθολομαίο Οικουμενικό αλλά απλά Πατριάρχη, ίσως διπλωματικά αποφεύγοντας να δυσαρεστήσει τον Πρόεδρο της φιλοξενούσης αυτόν χώρας κ. Ερντογάν ή απλά επειδή δεν το ήθελε.

Ας σημειωθεί, επίσης, ότι ο Πάπας ιστορικά έχει προσβάλλει τον Όρο της Αγίας Α' Οικουμενικής Συνόδου, όσον αφορά τον υπ' Αυτής καθορισμό του εορτασμού του Πάσχα, δια της επιβολής του Γρηγοριανού ημερολογίου, κατά τον 16ο αιώνα, σύμφωνα με το οποίο ενίοτε το Πάσχα των Παπικών συμπίπτει με το Ιουδαϊκό Πάσχα, κάτι που ρητώς και κατηγορηματικώς απαγόρευσε οριστικώς και αμετακλήτως η Εκκλησία. Άλλωστε, γι' αυτόν τον λόγο και η Εκκλησία της Ελλάδος, παρότι ενέδωσε μόλις τον 20ο αιώνα στην αλλαγή του ημερολογίου, παρέμεινε ωστόσο συνεπής στον εορτασμό του Πάσχα κατά τό Ιουλιανό ημερολόγιο, εμμένουσα έτσι στη σχετική Απόφαση των Πατέρων της Α' Οικουμενικής Συνόδου.

Η είδηση εξ όλων αυτών των Εκδηλώσεων ίσως τελικά να προκύψει από την αναμενόμενη "Κοινή Διακήρυξη" των δύο πρωταγωνιστών, Πάπα και Πατριάρχου, η οποία θα καταπραΰνει τον θυμό του τελευταίου για την θλιβερή εικόνα απομονώσεως που χρεώθηκε από τη φιέστα της Νικαίας.

Και ασφαλώς δεν αναμένεται καμία αποφυγή ή διόρθωση των όσων αντικανονικών και ασεβών γεγονότων λαμβάνουν χώρα στον Πατριαρχικό Ναό, εν ώρα Λατρείας, κάθε φορά που Πάπας παρίσταται στη λεγομένη Θρονική εορτή του Φαναρίου, αρχής γενομένης από την εποχή του μασόνου και πανθρησκειαστοῦ, μεγάλου, κατά τον κ. Βαρθολομαίο, Πατριάρχη Αθηναγόρα.

Οψόμεθα!

 Οι λόγοι της επίσκεψης του Πάπα εις Τουρκία και Λίβανο

 

Οἱ λόγοι τῆς ἐπίσκεψης τοῦ Πάπα εἰς Τουρκία καί Λίβανο

 

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 

            Από της 27ης Νοεμβρίου έως και την 2α Δεκεμβρίου ο Πάπας Λέων ο 14ος επισκέπτεται την Τουρκία και τον Λίβανο. Ο ίδιος με «Αποστολική Εγκύκλιο» του, η οποία επιγράφεται «Εντός της ενότητας της πίστης» και με δηλώσεις του στους διαπιστευμένους στο Βατικανό δημοσιογράφους εξέθεσε τους λόγους για τους οποίους πραγματοποιεί την εν λόγω επίσκεψη, την πρώτη του εκτός Ιταλίας. Όπως είπε, μεταβαίνει στη Νίκαια της Βιθυνίας (βορειοδυτική Μικρά Ασία) για να δώσει ένα «μήνυμα ενότητας» και στον Λίβανο για ένα «μήνυμα ειρήνης».

 

            Η επίσκεψη στη Νίκαια του Πάπα Λέοντος γίνεται μετά την από τον  Οικ. Πατριάρχη Βαρθολομαίο προς αυτόν ανανέωση της προσκλήσεως, την οποία είχε απευθύνει στον προκάτοχό του Φραγκίσκο. Τον προσκαλούσε  να μεταβούν σε αυτήν και από κοινού να εορτάσουν τα 1700 χρόνια από την σύγκληση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου.  Κατ’  αυτήν οι συνελθόντες 318 Πατέρες, μεταξύ άλλων, καταδίκασαν τις απόψεις του αιρετικού Αρείου και  διακήρυξαν τα δόγματα της Πίστεως των Χριστιανών δια των πρώτων επτά (εκ των δώδεκα) άρθρων του Συμβόλου της Νικαίας.

 

            Στη δήλωσή του (21/4/2025) για την εκδημία του Πάπα Φραγκίσκου  ο κ. Βαρθολομαίος υπενθύμισε την προς αυτόν πρόσκλησή του. Του έγραψε τότε: «Αγιώτατε, ύστερα από λίγα χρόνια συμπληρώνονται 1700 χρόνια από τη σύγκληση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια της Βιθυνίας. Θα είναι μία πολύ ωραία πράξις να πάμε και να εορτάσουμε αυτή την ιστορική επέτειο και να μιλήσουμε για την περαιτέρω πορεία των αδελφών Εκκλησιών μας προς το κοινό ποτήριο». Σημειώνεται ότι ο Πάπας, όντας απόλυτος ηγεμών και  έχοντας το αλάθητο, μπορεί να ομιλεί εκ μέρους σύμπασας της υπ’ αυτόν Εκκλησίας. Όμως κατά την Ορθόδοξη εκκλησιολογία ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μπορεί να εκφράζει μόνο τη προσωπική του άποψη, έστω και ευχή…

 

            Ο Πάπας Λέων δέχθηκε την πρόταση και την ενέταξε σε μια επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία και μιαν «αποστολική επίσκεψη» στον δοκιμαζόμενο Λίβανο. Ο Πάπας δεν απέκρυψε τους λόγους  της «επίσκεψης ενότητας» στη Νίκαια και στο Φανάρι. Γράφει στην προαναφερθείσα εγκύκλιό του: «Οφείλουμε να αφήσουμε πίσω τις θεολογικές αντιθέσεις, που έχουν χάσει την αιτία της ύπαρξής τους, για να αποκτήσουμε μια κοινή σκέψη, και ακόμη περισσότερο, μια κοινή προσευχή εν Αγίω Πνεύματι προκειμένου να συγκεντρωθούμε όλοι  σε μία μόνο πίστη και σε μία μόνο αγάπη». Για να επιτευχθεί αυτό ο Πάπας καλεί όλους «να ενισχύσουν την οικουμενική κίνηση, όπως την εννοεί ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ στην εγκύκλιο του «Ut unum sint» (Ίνα πάντες εν ώσιν).

 

            Η αναφορά αυτή του Πάπα Λέοντος στην εγκύκλιο του προκατόχου του ξεκαθαρίζει πλήρως τί παγίως σημαίνει για τον ίδιο και γενικά για το Βατικανό  η «ένωση στην πίστη και στην αγάπη». Το 88ο άρθρο της Εγκυκλίου «Ut Unum Sint» επιγράφεται «Το λειτούργημα ενότητας του Επισκόπου Ρώμης». Σε αυτό, μεταξύ άλλων, αναφέρεται: «Μεταξύ των Εκκλησιών και εκκλησιαστικών Κοινοτήτων, η Καθολική Εκκλησία έχει την πεποίθηση ότι διατήρησε τη διακονία του διαδόχου του Αποστόλου Πέτρου, του Επισκόπου Ρώμης, που ο Θεός ίδρυσε ως “παντοτινή και ορατή αρχή και θεμέλιο ενότητας” (Σημ. Δογματική Διάταξη της Παπικής Εκκλησίας, αποφασισθείσα κατά την Β΄ Οικουμενική Σύνοδο του Βατικανού) και που το Πνεύμα στηρίζει, ώστε όλοι οι Χριστιανοί να καταστούν μέτοχοι αυτού του ουσιώδους αγαθού».

 

            Στο ίδιο, 88ο άρθρο, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ υπενθυμίζει ότι στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, στη Γενεύη και στις 12 Ιουνίου 1984, είχε εκφράσει την πεποίθηση ότι «σε πιστότητα προς την αποστολική παράδοση και την πίστη των Πατέρων στο λειτούργημα του Επισκόπου Ρώμης, αυτός αποτελεί την εγγύηση της ενότητας όλων των χριστιανών». Οι διατάξεις – δόγματα της Β΄ Βατικανής Συνόδου και οι πάγιες πεποιθήσεις περί του Πρωτείου, από πολλούς  αιώνες πριν, των παπικών καθορίζουν σαφώς τους λόγους για τους οποίους ο Πάπας Λέων επισκέπτεται τη Νίκαια και το Φανάρι και ομιλεί για «ενότητα».

 

            Σημειώνεται ότι η επίσκεψη του Πάπα στο Φανάρι είναι σύντομη, τυπική και στην προαναφερθείσα λογική. Κάνει εντύπωση ότι στην εγκύκλιό του ο Πάπας αναφέρει τον κ. Βαρθολομαίο ως «Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως» και όχι «Οικουμενικό». Από την πλευρά του ο Οικ. Πατριάρχης δεν επέτυχε να δώσει πανηγυρική διάσταση στη συνάντηση της Νικαίας, αφού από τους προκαθημένους των πρεσβυγενών Πατριαρχείων, που προσκάλεσε, μόνο ο Αλεξανδρείας αποδέχθηκε να παραστεί.  Απουσιάζουν οι Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Ειδικά για τον Ιεροσολύμων ο κ. Βαρθολομαίος εξέφρασε ανοικτά τη δυσφορία του. 

 

Κατά το πρόγραμμά του στην Τουρκία ο Πάπας μένει από το μεσημέρι της 27ης έως μετά το μεσημέρι της 30ής Νοεμβρίου. Το απόγευμα της πρώτης ημέρας το περνά στην Άγκυρα, όπου μεταβαίνει στο Μαυσωλείο του Κεμάλ, επισκέπτεται τον πρόεδρο Ερντογάν και συναντάται με το Διπλωματικό Σώμα. Στη συνέχεια αναχωρεί για Κωνσταντινούπολη.

 

Το πρωί της 28ης Νοεμβρίου συναντάται με καθολικούς – κληρικούς και λαϊκούς – που διαμένουν στην Τουρκία και επισκέπτεται το παπικό γηροκομείο της Πόλης. Μετά το μεσημέρι της ίδιας ημέρας με ελικόπτερο μεταβαίνει στη Νίκαια, όπου συμμετέχει στην «οικουμενική συνάντηση προσευχής» και, μία ώρα μετά, επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη... Στις 29/11 το πρωί επισκέπτεται το Μπλέ Τζαμί – την Αγία Σοφία δεν μπορεί να την επισκεφθεί λόγω έργων συντήρησης και της εισόδου εντός αυτής βαρέων οχημάτων. Στη συνέχεια έχει συνάντηση με τους κληρικούς διαφόρων δογμάτων και το απόγευμα συμμετέχει στην    Δοξολογία, που γίνεται προς τιμήν του στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, στο Φανάρι, και ύστερα υπογράφει κοινό μήνυμα με τον κ. Βαρθολομαίο. Μετά τη σύντομη συνάντησή τους, μεταβαίνει στην Βολκσβάγκεν Αρένα της Βασιλεύουσας, όπου τελεί τη λειτουργία για τους Ρωμαιοκαθολικούς. Στις 30 Νοεμβρίου, του Αγίου Ανδρέου, θρονικής εορτής του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως, ο Πάπας το πρωί μεταβαίνει στον Πατριαρχικό Ναό των Αρμενίων, όπου συμπροσεύχεται με τους Αρμενίους της Τουρκίας. Στη συνέχεια μεταβαίνει στον Ορθόδοξο Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου και παρακολουθεί τη Θεία Λειτουργία, συμπροσευχόμενος. Στη συνέχεια μαζί με τον κ. Βαρθολομαίο εξέρχεται στον εξώστη και ευλογεί τους παρισταμένους και μετά αναχωρεί για Βηρυττό.

 

Η διαδικτυακή παπική τηλεόραση «Reinformation.tv» τονίζει με ωμότητα  ότι ο Πάπας Λέοντας ΧΙV στην εγκύκλιό του «In unitate fidei» μιλάει περισσότερο για τον οικουμενισμό, όπως τον επιδιώκει το Βατικανό, παρά για την Πίστη. Αυτό αποδεικνύεται και από το πρόγραμμα της επίσκεψής του στην Τουρκία και στο Λίβανο. Το εν λόγω ΜΜΕ τονίζει ότι παγία αρχή του Βατικανού είναι πως «δεν υπάρχει σωτηρία εκτός της μάντρας της Καθολικής Εκκλησίας» και αυτήν προωθεί και ο σημερινός Πάπας δια του οικουμενισμού, της εγκαταλείψεως των δογμάτων και της υποταγής σε αυτόν. Επισημαίνει επίσης πως το Βατικανό έχει παρελθόν να αποδέχεται ή να ανέχεται διαφορετικά δόγματα ή συνήθειες Χριστιανών, φτάνει να τον αναγνωρίσουν ως «εκπρόσωπο του Χριστού επί της Γης ως ανώτατη εξουσία που κυβερνά την Οικουμενική Εκκλησία και ως Αρχή της ενότητας της Εκκλησίας». Επίσης φτάνει να αναγνωρίσουν ότι είναι ο ανώτατος νομοθέτης, ο οποίος μετατρέπει τις ουράνιες εντολές σε συγκεκριμένους νόμους.. (Βλ. σχ. Φιλίπ Σέραρντ «Η Εκκλησία ο παπισμός και το σχίσμα», Εκδ. Πεμπτουσία, σελ. 62-63).

 

            Το 1900 η Ορθόδοξος Εκκλησία δέχθηκε μιαν ακόμη «επίθεση αγάπης και ενότητας» της Εκκλησίας με βάση το Πρωτείο του Πάπα. Τότε το Οικ. Πατριαρχείο αντέδρασε έντονα. Με σειρά άρθρων του στο πατριαρχικό περιοδικό «Εκκλησιαστική Αλήθεια», εγκάλεσε τον τότε Πάπα Λέοντα ΙΓ΄, του οποίου το όνομα έλαβε ο σημερινός Πάπας γιατί τον εκτιμά, « για εωσφορική υπερηφάνεια και επί ενόχω διαστροφή της αρχαίας ομολογίας της Ορθοδόξου Πίστεως» (τευχ. 29, 21/7/1900, σελ.325-328). Σήμερα άλλα ήθη επικρατούν.-